چند شب قبل، یکی از دوستانم (علی آقا) تماس گرفت و پرسید آیا نماز مستحبی سجده ی سهو دارد؟ حکم شکیات در نماز مستحبی چگونه است؟ گفتم تا چند روز آینده بهت میگم. گفت باشه.

گفت راستی یک سوال دیگه هم دارم. گفتم بپرس! گفت: اگر جای امام جماعت از ماموم بالاتر باشد چگونه است؟ گفتم باطل است. جواب سوال دوم را درست داده بودم. این هم سندش:

رساله توضیح المسائل (آیت الله مکارم)؛ ص: 232

شرط دوم- بلندتر نبودن جاى ایستادن امام از مأموم‌

مسأله 1240- جاى ایستادن امام از جاى مأموم بلندتر نباشد؛ مگر به مقدار بسیار کم، و اگر زمین سراشیبى باشد و امام در طرفى که بلندتر است بایستد در صورتى که سراشیبى آن زیاد نباشد و به آن زمین مسطّح گویند مانعى ندارد.

مسأله 1241- بلندتر بودن جاى مأموم از جاى امام اشکال ندارد، ولى اگر امام در صحن مسجد بایستد و عدّه‌اى از مأمومین در بالکن و پشت بام، و طورى باشد که به آن جماعت نگویند، صحیح نیست. مثل اینکه امام در طبقه اوّل بایستد و مأمومین در بعضى از طبقات بالا که از جماعت دور است.

و اما جواب پرسش اول:

پرسش اول دو قسمت دارد یکی این که آیا سجده ی سهو هم در نماز مستحبی، واجب می شود یا خیر؟

پاسخ این است که مراجع معظم تقلید می گویند:  اگر در نماز نافله کارى کند که اگر آن کار را در نماز واجب می کرد سجده سهو واجب مى‌شد، یا یک سجده {یا تشهد} را فراموش نماید، لازم نیست بعد از نماز، سجده ی سهو یا قضاى سجده {و تشهد} را به جا آورد.

 [قسمت داخل کوروشه در رساله آیت اللّه سیستانى نیست. اما در رساله ی سایر مراجع هست.]

قسمت دوم پرسش این است که به طور کلی، حکم شکیات در نماز مستحبی چگونه است؟

برای پاسخ به این سوال، دو مسئله، از رساله را اینجا آورده ام:

مسئله ی «الف»

مسأله 1193: اگر در شماره رکعتهاى نماز مستحبى شک کند، چنانچه طرف بیشتر شک، نماز را باطل مى‌کند، باید (1) بنا را بر کمتر بگذارد مثلًا اگر در نافله صبح شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، باید (2) بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است و اگر طرف بیشتر شک، نماز را باطل نمى‌کند، مثلًا شک کند که دو رکعت خوانده یا یک رکعت، به هر طرف شک عمل کند، نمازش صحیح است.

(1) و (2) [کلمه «باید» در رساله آیت اللّه سیستانى نیست اما در رساله ی بقیه ی آقایان مراجع هست.]

مسئله ی «ب»

مسأله 1194: کم شدن رکن، بنا بر احتیاط واجب، نافله را باطل مى‌کند ولى زیاد شدن رکن، آن را باطل نمى‌کند (1)، پس اگر یکى از کارهاى نافله را فراموش کند و موقعى یادش بیاید که مشغول رکن بعد از آن شده باید آن کار را انجام دهد و دوباره آن رکن را به جا آورد مثلًا اگر در بین رکوع یادش بیاید که سوره ی حمد را نخوانده باید برگردد و حمد را بخواند (2) و دوباره به رکوع رود.

(1) عبارت «بنابراحتیاط واجب» در رساله ی آقایان سیستانى و صافى نیست.

بهجت: اگر در نماز مستحبى کارى را فراموش کرد چنانچه محل آن باقى است بنا بر اظهر باید آن را به جا آورد و در این جهت مثل نماز واجب است.

مکارم: کم و زیاد شدن رکن در نافله نیز اشکال دارد.

________________________________________

منابع:

خمینى، سید روح اللّه موسوى، توضیح المسائل (محشّى - امام خمینى)، 2 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم - ایران، هشتم، 1424 ه‍ ق. مسأله 1197

شیرازى، ناصر مکارم، رساله توضیح المسائل (مکارم)، در یک جلد، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، قم - ایران، پنجاه ودوم، 1429 ه‍ ق